Gerçek Anlam: Temel ve yan anlam olmak üzere ikiye ayrılır.

Temel Anlam: Akla gelen ilk anlamı yani sözcüğün birinci anlamıdır.

*Dün maçta ayağını incitmiş. (Organ)
*Pencereyi kapattı. (Açık olan bir nesneyi kapalı hale getirmek)

Yan Anlam: Sözcüğün temel anlamına bağlı olarak kazandığı farklı bir anlamdır.

*Masanın bir ayağı kırılmıştı. (Masanın bir bölümü)
*Ağacın kolları çok uzun. (Dal)

Mecaz Anlam: Sözcüğün gerçek anlamının tamamen dışında kullanılmasıdır.

*Bu turnuvada dişli rakiplerimiz var. (Güçlü)
*Maçtaki kötü performansı yüzünden gözümden düştü. (Değerini yitirmek)

Terim Anlam: Sözcüğün bilim, sanat veya herhangi bir meslek dalıyla ilgili kazandığı anlamdır.

*Pisagor, üçgen, açı (Geometri)
*Uyak, hece, dize (Edebiyat)
*Bu dersimizde paralel ve meridyenleri gördük. (Coğrafya)

SÖZCÜKLER ARASINDAKİ ANLAM İLİŞKİLERİ

Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler: Yazılışları farklı anlamları aynı olan sözcüklerdir.

*kelime-sözcük
*siyah-kara
*ihtimal-olasılık
*cevap-yanıt
*fiil-eylem

Yakın Anlamlı Sözcükler: Anlamca farklı ancak birbirine benzer veya yakın olan sözcüklerdir.

*dolaşmak-gezmek
*tutmak-yakalamak
*arkasında-ardında
*tanıdık-bildik

Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler: Yazılışları aynı, anlamları farklı olan sözcüklerdir.

*gül (çiçek) / gül- (eylem)
*yüz (surat) / yüz (sayı anlamında)
*yaz (mevsim) / yaz- (eylem)

Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler: Bir türün tamamını kapsayan sözcükler genel, tür içinde tek bir varlığı karşılayan sözcükler özel anlamlıdır.

* Varlık>canlı>bitki>ağaç>servi
Yukarıdaki örnek genelden özele doğru sıralanmıştır. En genel anlamlı olan ‘varlık’, en özel anlamlı olan ‘servi’.

* İnsan düşünebilen bir varlıktır.   Genel anlamlı olan ‘varlık’, özel anlamlı olan ‘insan’

Zıt (Karşıt) Anlamlı Sözcükler:  Anlamca birbirinin karşıtı olan sözcüklerdir.

*az-çok
*yakın-uzak
*güzel-çirkin
*küçük-büyük
*gitmek-gelmek
*iyi-kötü

Nicel ve Nitel Anlamlı Sözcükler: Kavramların sayılabilen veya ölçülebilen özelliğine nicel anlamlı, sayılamayan veya ölçülemeyen özelliğine nitel anlamlı sözcükler denir.

*Büyük bir dairede yaşamak istiyor. ( büyük kelimesi nicel anlamlı bir sözcüktür çünkü daire ölçülebilir)
*Bu akşam güzel yemekler yaptı. (güzel kelimesi nitel anlamlı bir sözcüktür çünkü yemeğin güzelliği sayılamaz.)

Soyut ve Somut Anlamlı Sözcükler: Beş duyu organımızın herhangi biriyle algılayabildiğimiz sözcükler somut ancak hiçbir duyu organımızla algılayamadığımız sözcükler soyuttur.

*Rüzgar, koku, kitap, ses, soğuk, kırmızı gibi sözcükler somut anlamlıdır.
*Sevgi, özlem, iyilik, üzüntü, aşk gibi sözcükler soyut anlamlıdır.

Yansıma Sözcükler: Doğadaki seslerin taklit edilmesiyle oluşan sözcüklerdir.

*güm, tık, şırıltı, miyavlamak vb.

SÖZCÜKTE ANLAM OLAYLARI

Benzetme: Aralarında ilgi bulunan iki varlıktan anlamca zayıf olanın güçlü olana yaklaştırma anlamındadır.

*Kendisine Benzetilen ve Benzeyen temel ögelerdir.
*Benzetme edatı ve Benzetme yönü yardımcı ögelerdir.

*Ümit arslan gibi güçlüdür.

Kendisine benzetilen: arslan
Benzeyen: Ümit
Benzetme edatı: gibi
Benzetme yönü: güç

*Su gibi akıyor zaman.

Kendisine benzetilen: su
Benzeyen: zaman
Benzetme edatı: gibi
Benzetme yönü: akıyor

Dolaylama: Tek sözcükle anlatılabilecek bir kavramı birden çok sözcükle anlatmaktır.

*balık-derya kuzusu
*sinema-beyaz perde
*kömür-kara elmas

Kişileştirme: İnsana ait bir özelliğin insan dışı varlıklara aktarılmasıdır.

*Çiçekler seni görmeyince açmaz.
*Gökyüzü ağlıyor.
*Yine hüzünlendi deniz.

Ad Aktarması (Mecazımürsel): Sözcüğün benzetme amacı olmaksızın başka bir sözcük yerine kullanılmasıdır.

*Bir tabak daha yemeyi düşünüyorum. (tabak yemek yerine kullanılmıştır.)
*Ankara, olaylara tepki gösterdi. (şehir halk yerine kullanılmıştır.)