DİL BİLGİSİ (Eylemde Çatı)

EYLEMDE (FİİLLERDE) ÇATI

Öznesine Göre Eylem Çatıları

Etken Çatılı Eylemler

• İşi yapanın belli olduğu eylemlerdir.
• Özne gerçek öznedir.

Ödevlerimi bitirdim.

Evini çok ucuza sattı.

Edilgen Çatılı Eylemler

• İşi yapanın belli olmadığı eylemlerdir.
• Gerçek özne yoktur.
• Sözde özne vardır.

Bir anda kapı açıldı.

Arabamız geçen hafta satıldı.

Dönüşlü Çatılı Eylemler

• İşi yapanın ve işten etkilenenin aynı kişi olduğunu gösteren eylemlerdir.
• Gerçek özne vardır.

Ümit bu dersten oldukça sıkıldı.

Çocuklar bir güzel giyindi.

İşteş Çatılı Eylemler

• İşin birlikte veya karşılıklı olarak yapıldığı eylemlerdir.
• Gerçek özne vardır.

Biz her gün yazışırız.

Onunla yaz tatilinde tanıştık.

Kuşlar arabayı görünce uçuştu.

Nesnesine Göre Eylem Çatıları

Geçişli Eylemler

• Nesne alan eylemlerdir.
• Ne, neyi, kimi sorularına cevap verir.
• Bütün kılış eylemleri geçişlidir.

Sınav sorularını çözüyor.

Dikkatli çalışmayınca konuyu öğrenemezsiniz.

Geçişsiz Eylemler

• Nesne almayan eylemlerdir.
• Bütün durum ve oluş eylemleri geçişsizdir.
• Ne, neyi, kimi sorularının cevabı yoktur.

Bütün gün uyudum.

Onlar bu evde oturuyorlar.

Derse geç kalınca alınmadı.

Oldurgan Çatılı Eylemler

• Geçişsiz eylemlerin -dir, -r, -t ekleriyle geçişli hâle getirilmesidir.

Bütün gün arabayla bizi gezdirdi.

Bahçedeki gülleri koparmış.

Ettirgen Çatılı Eylemler

• Geçişli eylemlerin -dir, -r, -t ekleriyle yine geçişli olmasıdır. Ancak geçişlilik derecesinin arttırılmış olmasıdır.

Elbiselerini yıkattırdı.

Bu notları o yazdırdı.