Tanım Cümleleri: Bir kavramın özellikleriyle ortaya konulduğu cümledir. Tanım cümlesini bulmak için “nedir?” sorusu sorulmalıdır.

* Edebiyat, kişinin duygu ve düşüncelerini, kendine özgü bir dil kullanarak, estetik kurallar çerçevesinde, yazılı veya sözlü olarak yerine getirmesidir.

Eleştiri Cümleleri: Bir varlığın olumlu veya olumsuz yönlerini ortaya koyan cümlelerdir.

* Yazar, bu eserinde çok başarılı betimlemelere yer vermiş.
* Kentin çevresindeki fabrikaların siyah dumanları bu güzelliği gölgeliyor.

Küçümseme-Azımsama Cümleleri: Küçümseme, bir varlığın sayılamayan veya ölçülemeyen özelliklerini az görmektir. Azımsama ise sayılabilen veya ölçülebilen özellikleri az görmektir.

* Bu işten aldığı maaşı beğenmedi. (Azımsama)
* Bir şiir yazmakla şair mi oldun şimdi? (Küçümseme)

Yakınma-Sitem Cümleleri: Yakınma, şikayet etmektir. Sitem, kırgınlığın belirtilmesidir.

* Hani bu konuyu dün halletmiştin. (Sitem)
* Öğrenciler artık beni hiç dinlemiyor. (Yakınma)

Hayıflanma Cümleleri: Kendi kendine üzülme, acıma veya pişmanlık duymadır.

* Bu sınava biraz daha çalışsaymışım keşke.
* Ben farkında olmadan günler su gibi akıp geçmiş.

Kanıksama Cümleleri: Bir durumu kabullenmektir.

* Eğitim ile ilgili sıkıntılara artık hiç kimse aldırış etmiyor.

Yadsıma Cümleleri: İnkar etme anlamı taşıyan cümlelerdir.

* Bu camı sanki ben kırmışım gibi konuşuyorsun.

Çıkarım Cümleleri: Bir durumdan sonuç elde etmeyi veya sonuç çıkarmayı anlatan cümleleridir.

* Bu sınav çok önemli olmalıydı ki Ümit bir aydır sınava çalışıyor.

Aşamalı Durum Cümleleri: Süreklilik arz eden bir değişim olmasıdır.

* Ülke ekonomisi günden güne iyi bir hal alıyor.

Gerçekleşmemiş Beklenti Cümleleri: Bir beklentinin gerçekleşmediğini dile getiren cümlelerdir.

* Bu yaz tatile gideceğimizi düşünmüştüm.

CÜMLEDE ANLATIM ÖZELLİKLERİ

Açıklık: Bir cümlenin kişi, noktalama ve anlam yönünden anlaşılır olmasıdır.

Duruluk: Cümlenin gereksiz sözcüklerden arındırılmış olmasıdır.

Yalınlık (Sadelik): Cümlenin süsten, sanattan ve mecazlı anlatımdan uzak olmasıdır.

Özgünlük: Yazarın kendine özgü dil ve anlatımı olmasıdır.

Yoğunluk: Eserin duygu ve düşünce zenginliğidir.

Özlülük: Az sözle çok şey anlatmaktır.

Doğallık: Düşüncenin olduğu gibi aktarılmasıdır.

Evrensellik: Düşüncenin genel olmasıdır.

Tutarlılık: Bir sanatçının yazdıklarının düşünceleriyle uyuşmasıdır.